«Ալպիական մանուշակ». խոսքի պատկերավորման արտահայտչական միջոցները

Կաքավաբերդի գլխին տարին բոլոր ամպ է նստում, բերդի ատամնաձև պարիսպներըկորչում են սպիտակ ամպերի մեջ, միայն սևին են անում բարձր բուրգերը։ Հեռվիցավերակներ չեն երևում և այնպես է թվում, թե բուրգերի գլխին հսկում կա, գոց ենապարանքի երկաթե դռները, աշտարակի գլխից մեկը ահա ձայն է տալու քարափըբարձրացողին։

Իսկ երբ քամին ցրում է ամպերը, ձորերում հալվում են ամպի ծվենները, պարսպի վրաերևում են մացառներ, աշտարակի խոնարհված գլուխը և կիսով չափ հողի մեջ խրվածպարիսպները։ Ոչ մի երկաթյա դուռ և ոչ մի պահակ աշտարակի գլխին։

Լռություն  կա Կաքավաբերդի ավերակներում։ Միայն ձորի մեջ աղմկում է Բասուտագետը, քերում է ափերը և հղկում հունի կապույտ որձաքարը։ Իր նեղ հունի մեջգալարվում է Բասուտա գետը, ասես նրա սպիտակ փրփուրի տակ ոռնում են հազարգամփռներ և կրծում քարե շղթաները։

Պարիսպների գլխին բույն են դրել ցինը և անգղը։ Հենց որ բերդի պարիսպների տակոտնաձայն է լսվում, նրանք կռնչյունով աղմկում են, թռչում են բներից և ահարկուպտույտներ անում բերդի կատարին։ Ապա բարձրանում է քարե արծիվը՝  կտուցը կեռթուր, մագիլները՝ սրածայր նիզակներ, փետուրները որպես պողպատե զրահ։

Կաքավաբերդի բարձունքի միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակն է, ցողունը կաքավիոտքի պես կարմիր, ծաղիկը ծիրանի գույն։ Քարի մոտ է բսնում ալպիական մանուշակը,պարիսպների տակ։ Արևից քարերը տաքանում են, և երբ ամպերը ծածկում են քար ուպարիսպ, մանուշակը թեքվում է, գլուխը հենում քարին։ Ծաղկափոշու մեջ թաթախվածգունավոր բզեզին մանուշակը ճոճք է թվում, աշխարհը՝ ծիրանագույն բուրաստան։

Ներքևը՝ ձորում՝ Բասուտա գետի մյուսափին՝ քարաժայռերի վրա, թառել են մի քանիտներ։ Առավոտյան ծուխ է ելնում երդիկներից, ծուխը ձգվում է կապույտ երիզի նման ևհալվում ամպերի մեջ։ Շոգ կեսօրին գյուղում կանչում է աքլորը, աքլորի կանչի հետպառավ մի շինական հորանջում է տան ստվերում, ձեռնափայտով ավազի վրա նշաններգծում, նշանների հետ փորփրում գլխով անցածը։

Ե՛վ գյուղում,  և՛ բերդի գլխին ժամանակը սահում  է դանդաղ, տարիները նույն ծառիմիանման տերևներն են։

Դրա համար էլ խառնվում է ծերունու հիշողությունը։ Գետն աղմկում է առաջվա հանգով,նույն քարերն են և նույն քարե արծիվը։

Քանի՜սերունդ է ապրել Բասուտա գետի մոտ, կարկատած թաղիքները փռել ցեխերիվրա, եղեգնով պատել վրանները, և ամեն գարնան, երբ Կաքավաբերդի լանջին բացվել էալպիական մանուշակը, այծ ու ոչխարը քշել են բերդի լանջերը, պարկը պանրով լցրել ուձմեռը կրծել կորեկհաց և այծի պանիր։

* * *

Արև մի կեսօր Կաքավաբերդի քարափով բարձրանում էին երեք ձիավոր։ Ոչ միայնզգեստից, այլև ձինստելուց երևում էր, որ առաջին երկու ձիավորը քաղաքի մարդիկ են ևչեն տեսել ո՛չ Կաքավաբերդը, ո՛չ նրա քարափը։

Երրորդ ձիավորը նրանց ուղեկցում էր, և մինչդեռ առաջինները պինդ բռնել էին ձիերիբաշից, համարյա թե կռացել՝ հավասարակշիռ մնալու,— վերջին ձիավորը քթի տակմռմռում էր մի երգ, մելամաղձոտ ու հուսահատ, ինչպես ամայի ձորը, տխուր քարափը ևհեռավոր գյուղը։

Բերդի գլխին նստած ամպը վարագույրի պես մեկ ետ էր քաշվում, երևում էինպարիսպները, մեկ ծածկում էր կատարը։ Առաջին ձիավորը աչքը պարիսպներից չէրհեռացնում։ Նրա գլխում բերդի պատմությունն էր, մագաղաթյա մատյաններում գրածխոսքերը իշխանական օրերի մասին, երբ զրահապատ ձիերի սմբակները դոփում էիներկաթյա մուտքի առաջ և ավերից դարձող նրա համհարզները  ճոճում էին նիզակները։Ակնոցի արանքից նրա ուսյալ աչքերը տեսնում էին զրահավորներին, մագաղաթյամատենագրին՝ եղեգնյա գրչով նրանց գովքը հորինելիս, և նա լսում է հնօրյա ձիերիդոփյունը։ Ինչ դժվար էր նրա համար քարափը, որով քարայծի նման մագլցում էիներբեմնի տերերը։

Երբ հասան վրաններին, առաջին ձիավորը շարունակեց ճանապարհը։ Նա փնտրում էրհին ճանապարհը և չէր տեսնում վրանների առաջ, մոխրի մեջ խաղացող կիսամերկերեխաներին, այծերին,  որոնք զարմանքից վերուվար էին անում գլուխները։

Ֆետրե գլխարկով երկրորդ ձիավորը Կաքավաբերդի գլխին հնություններ չէր որոնում։Նրա ամբողջ հարստությունը ծոցի հաստ տետրն էր և սրածայր մատիտը։ Հերիք էր աչքնընկներ մի դեմքի, տեսներ գեղեցիկ մի անկյուն, մամռապատ մի քար, որպեսզի թղթիվրա մատիտով նկարեր այն, ինչ տեսել էին նրա աչքերը։

Առաջին ձիավորը հնագետ էր, երկրորդը՝ նկարիչ։

Երբ նրանք հասան վրաններին, շները հարձակվեցին ձիավորների վրա։ Շների ձայնինմի քանի հոգի դուրս եկան վրաններից, նայեցին նրանց կողմը։ Մոխրի մեջ խաղացողերեխաները տեսան, թե ինչպես շները հաչելով վազեցին ձիերի վրա։ Երրորդ ձիավորնիզուր էր մտրակով փորձում շներին հեռացնել։ Շները հաչելով մինչև բերդիպարիսպները ուղեկից եղան ձիավորներին, հետո իրար հետ խաղալով վերադարձան։

Կաքավաբերդի քարերն ասես կենդանացել ու խոսում էին հնագետի հետ։ Նա մոտենումէր այս ու այն քարին, կռանում, նայում, չափում, ինչ-որ գրում, ոտքով փորում հողիփլվածքը, բաց անում հողի տակ թաղված տաշած քարի ծայրը։ Նա բարձրացավ պարսպիվրա, գլուխը դուրս հանեց բուրգի դիտարանից և բարձր կանչեց, երբ բուրգի անկյունում,քարի վրա, տեսավ փորագիր խոսքեր։

Երրորդ ձիավորը,– որ, ձիերի սանձերն արձակելով,  պարսպի մոտ նստած ծխում էր, հնագետի կանչից վեր թռավ։Նրան թվաց, թե օձը խայթեց ակնոցավոր մարդուն։

Ֆետրե գլխարկով մարդը նկարեց պարիսպների փլվածքը, սրածայր բուրգը և պատերիհետքերը։ Բերդի մուտքը նկարելիս  մատիտը մի պահ ձեռքին մնաց, որովհետև նրաոտնաձայնից մի անգղ կռնչյունով թռավ բնից, պտույտներ արեց բերդի գլխին։ Նրաձայնին մյուսներն էլ հավաքվեցին։

Ձիերը, անգղների կռնչոցից վախեցած, խլշեցին ականջները, իրար մոտեցան։ Եվ երբհնագետը բուրգի ծայրից կանչեց, թե ինքը գտել է Բակուր իշխանի դամբանը, նկարիչըչհասկացավ նրա խոսքը։ Աչքն անգղների պտույտի հետ էին, նրանց թևերի հզորշարժումի, կեռ ու արնագույն կտուցների հետ։ Ի՜նչ ահեղ թափ կար նրանց պտույտում։Մի պահ մատիտը ձեռքին մնաց և չնկատեց, թե ինչպես գլխարկը սահեց և ընկավ քարիվրա։

Վրաններից մի մարդ, մանգաղը գոտու մեջ խրած, գլուխը փաթաթած կեղտոտթաշկինակով, մահակին հենվելով բարձրացավ բերդի քարափով և մոտեցավ ձիերի մոտնստած պահակին։ Մարդը տեսավ ակնոցավորին մի քար տեղահան անելիս։ Եվ  երբպահակին հարցրեց, թե ովքեր են եկվորները, ի՞նչ են փնտրում բերդի ավերակներում,պահակը նախ հանկարծակիի եկավ և պատասխանեց, որ գրքերում գրած է, թեԿաքավաբերդի գլխին կարասի մեջ թաղված են ոսկե գանձեր։

Հնձվորը միտք արեց, ուսը քորեց և դարձավ դեպի ձորը՝ հնձելու կորեկի արտը։ Ու գնումէր ՝ ինքնիրեն խոսելով։ Ի՜նչ կլիներ, եթե ինքը գտներ գանձը։ Քանի անգամ է նա նստելհենց այն քարի վրա, որ տեղահան արեց ակնոցավորը։ Եթե իմանար, ապա գանձերըկլինեին նրա արխալուղի գրպանում։ Քանի՜ կով կառներ…

Միտք էր անում հնձվորը, երբ նկատեց, որ կորեկի արտի կողքին է։ Նա չուխան շպրտեց,չուխայի հետ էլ ավելորդ մտքերը, մանգաղով զարկեց մի կապ կորեկ ու կտրեց։

Բերդի քարերի մոտ բուսել էր ալպիական մանուշակ, ծաղիկը՝ ծիրանի գույն։ Հնագետըչէր տեսնում ո՛չ մանուշակ, ո՛չ խոտ։ Նրա կոշիկները կրնկակոխ էին անում խոտ ուծաղիկ։

Աշխարհը նրա համար ընդարձակ թանգարան էր, ուր չկար ոչինչ կենդանի և ոչ  մի բզեզ։Նա պոկոտում էր քարերին փաթաթված բաղեղը, փայտի ծայրով արմատախիլ անումքարի  ճեղքում բուսած մանուշակը, ձեռքով քարը շոյում և սրբում գրերի հողը։

Ֆետրե գլխարկով մարդը երբ նկարեց այն ամենը, ինչ հարկավոր էր հնագետին, տետրինոր էջի վրա նկարեց և պարսպի մի մասը, ատամնաձև քարերի արանքում՝  քարե արծվիբույնը, պարսպի ոտների տակ՝ ալպիական մանուշակներ։ Կեսօրից անց նրանք բերդիցիջան։ Հնագետը մի անգամ էլ պտույտ արեց բերդի չորս կողմը, տետրում մի բաննշանակեց և ապա արագ քայլերով հասավ ձիերին։

Այս անգամ ամենից առաջ գնում էր երրորդ ձիավորը։ Եթե հնագետի գլխում Բակուրիշխանն էր և մատենագրի մագաղաթը, նկարիչը հիշում էր մանուշակները և լսումԲասուտա գետի խուլ աղմուկը,  երրորդ ձիավորի աչքի առաջ թարմ լավաշներ էին,պանիր ու մածուն։

Նա հենց առաջին վրանի մոտ ձիերն արձակեց, սանձով կապեց ձիերի ոտքը ու ներսմտավ վրանի նեղլիկ դռնից։ Քաղցած ձիերն ագահությամբ մռութները կախեցին թարմկանաչի վրա։

Վրանի մուտքի առաջ՝ օջախի կողքին, մի փոքրիկ տղա մոխրի մեջ սունկ էր խորովում։Անծանոթ մարդկանց  ներս գալը նրան զարմացրեց, չիմացավ՝ սունկը թողնի կրակիվրա՞,  վազի մոր հետևի՞ց, թե՞ սունկն էլ հետը տանի։ Երբ վրանի մոտ նա լսեց մոր բոբիկոտքերի ձայնը, զգեստի խշշոցը, տղան սիրտ առավ, խորոված մի սունկ հանեց մոխրից ևդրեց օջախի քարին։

Մայրը ներս մտավ, գլխի շորը մի քիչ իջեցրեց աչքերի վրա, մոտեցավ և վրանիանկյունում դարսած ծալքից երկու բարձ մեկնեց հյուրերին։

Երրորդ ձիավորը հնագետի պայուսակից կոնսերվ հանեց։

— Մենք սոված ենք, քույրի՛կ։ Թե մածուն ունես, տո՛ւր, համ էլ թե՛յ գցիր։Շաքար ունենք…— ասավ նա։

 Կինը մոտեցավ օջախին, տղայի սունկերը դեն դրեց, կռացավ ու փչեց մխացողաթարներին։ Նրա գլխի շորը ետ  ընկավ, ֆետրե գլխարկով մարդը տեսավ կնոջ սպիտակճակատը, սև մազերը և նույնքան սև աչքերը։

Նրա հայացքը սևեռած մնաց մխացող   օջախին, մոխրի մոտ չոքած կնոջը։ Ո՞րտեղ էրտեսել նա նման մի դեմք, բարձր, սպիտակ ճակատ և մուգ մանիշակագույն աչքեր։ Երբկինը վեր կացավ, եռոտանի  կասկարան բերեց օջախի վրա դնելու, հանեց ծխից սևացածթեյամանը, նկարիչը շատ մոտ տեսավ նրա աչքերը և մոխրի փոշին ունքերի վրա,մազերի վրա։

Ինչքա՜ն շատ ժամանակ էր անցել այն օրից։ Եվ մի՞թե հնարավոր է այդքան նման երկուդեմք, նույնիսկ նույն շրթունքները։ Կաքավաբերդի կնոջ դեմքն արևը մի քիչ այրել էր։Բայց աչքերի ձևը նույնն էր, ինչ որ մյուս կնոջ, որ դարձյալ բարակ մեջքով էր ևբարձրահասակ։

Կինը թեյի պատրաստություն էր տեսնում անխոս և արագ շարժումներով։ Ամեն անգամ,երբ նա կռանում էր, բարձրանում կամ բոբիկ ոտքերով քայլում էր խսիրի վրա, զրնգումէին նրա թևերի արծաթագույն սուրմաները, փոքրիկ զանգակների ձայն հանում։ Խշշումէր նրա զգեստը, որի փեշերը իջնում էին մինչև մերկ ներբանները։

Այն կինն էլ ուներ խշխշան շորեր, հագնում էր գորշ գույնի վերարկու, սև թավիշեգլխարկ, որի երկար քորոցը նարնջագույն գլուխ ուներ։ Հեռու էր, շատ հեռու։ ԳուցեԲասուտա գետը, ուրիշ գետի հետ խառնվելով, հասնում է այն ծովին, որի ափին՝ ավազիվրա, մի օր նստել էին կինը և նկարիչը։

Պահակը բաց արեց կոնսերվի երկրորդ տուփը։ Հնագետը սփռոցից ու պղնձե ամաններիցգլուխը չէր բարձրացնում։ Տղան սունկը կերավ և աչքերը սևեռեց կոնսերվի փայլունտուփին՝  սպասելով, որ դատարկեն։ Մարդը տեսավ նրա հայացքը և կոնսերվի տուփըմեկնեց տղային։

Տղան տուփը թափահարեց, վրանի առաջ պառկած շունը կուլ տվավ մսի կտորները ևլիզեց քիմքերը։ Ապա, դատարկ տուփը ձեռքին, նա վազեց երեխաների մոտ՝ նրանց ցույցտալու սպիտակ թիթեղյա տուփը, որ չտեսած նորություն էր այդ քարափների վրա։

Կինը նստել էր օջախի առաջ, հաճախ բարձրացնում էր թեյամանի կափարիչը և նայումտաքացող ջրին։ Նա խառնում էր կրակը, աթարներն իրար մոտ քաշում, և երբ ծուխնամպի պես բարձրանում էր ու դուրս գալիս վրանի եղեգնյա պատերի արանքով, կինը աչքերը մուխից պահելու համար ձեռքը բռնում էր ճակատին։

Ֆետրե գլխարկով մարդուն օջախի մոտ նստած կինը, որի երկար զգեստի տակ պարզերևում էին նրա ծնկները, թվում էր քրմուհի՝ եռոտանու առաջ ծխի շարժումներըգուշակող։

Այն կինը երբեք բոբիկ ոտքերով չի քայլել, չի նստել մխացող աթարի առաջ։ Առավոտյանծովը բրոնզե հալոցքի պես տարուբեր էր լինում և լիզում ափերի կրաքարը։ Ծովափին սևթավիշե գլխարկով կինը հովանոցի ծայրով ավազի վրա նշաններ էր անում և ավերում։Իսկ ինքը ջարդում էր ձեռքի չոր ճյուղը, մանրիկ փշուրներ անում, և երբ ալիքներըկաթիլներ էին ցողում նրանց ոտքերին ու ետ վազում, ալիքներն իրենց հետ տանում էինչոր ճյուղերի փշուրները։ Այն կինը ծովափին խոստումի բառեր ասաց, աշխարհը թվացլայնարձակ մի ծով, և սիրտը ձուլվեց ծովի հետ։

Հետո ուրիշ օրեր եկան։ Այնքան պատահական եղավ ճամփաբաժանը և այնպես պարզ։Մտքի մեջ մնացին մի զույգ մանիշակագույն աչքեր, գորշ գույնի վերարկու և հովանոցիծայրը, որով կինը ավազի վրա խոստումներ էր գրում և ավերում։

Թեյամանի մեջ ջուրը եռաց, կափարիչը ձայն հանեց։ Կինը կողովից հանեց պնակները ևծաղկավոր բաժակները շարեց սփռոցի վրա։ Երբ նա կռացավ սփռոցի վրա,  թիկունքիցծամը թեքվեց, կախվեց ուսն ի վար։ Ծովափի կինը կարճ խուզած մազեր ուներ ևսպիտակ պարանոց, որ բարակ մորթու տակ երևում էին կապույտ երակները։ Տղան,դատարկ տուփը ձեռքին ներս վազեց։ Վրանի դռնից մի խումբ մանուկներ զարմանքովնայում էին խսրի վրա նստած հյուրերին։ Որքան մեծ եղավ տղայի ուրախությունը, երբնա ստացավ երկրորդ տուփը։ Այս անգամ նա դուրս չվազեց, այլ նստեց խսիրի վրա,մայրը նրա համար ևս թեյ լցրեց, իսկ ֆետրե գլխարկով մարդը շաքարի մի մեծ կտորգցեց տղայի բաժակը։

Տղան զարմացավ, և երբ շաքարից պղպջակներ բարձրացան թեյի երեսը, նա մատըկոխեց բաժակի մեջ՝ շաքարը բերանը տանելու։ Թեկուզ տաք թեյը վառեց մատը, բայցծպտուն չհանեց։ Այնքան համեղ էր կիսահալ շաքարը։ Հնագետը քթի տակ ծիծաղեց, ինչ-որ բան հիշեց մարդու նախնական օրերից։ Կինը նորից ջուր լցրեց թեյամանի մեջ ևուրախ ժպտաց երեխայի չարաճճի արարքի վրա։

Ֆետրե գլխարկով մարդը տեսավ այդ ժպիտը, ինչքա՜ն ծանոթ էր… Երևի նույն դեմքունեցող մարդիկ նույն կերպ են ժպտում։ Կնոջ վերին շրթունքը աննկատ դողդողաց,ժպիտից շրթունքները կարմրեցին, որպես արնագույն մեխակի թերթեր, ժպիտից աչքերըփայլեցին։

Հանկարծ նա ծոցից հանեց տետրը, թերթեց քարերի և քանդակների նկարներ, թերթեց ևքարե արծվի բույնը պարսպի գլխին ու սպիտակ թղթի վրա մատիտի արագ շարժումովնկարեց կնոջը՝ օջախի մոտ նստած, աչքերը՝ օջախի քարին։ Ծանոթ էին դիմագծերը,միտքն այնքան էր աշխատել նրա վրա տարիներ առաջ։ Փակ աչքերով էլ նա տեսնում էրկնոջ պրոֆիլը։

Միայն տղան տեսավ մոր նկարն սպիտակ թղթի վրա։ Նրան այնպես թվաց, թե ֆետրեգլխարկով մարդու սպիտակ թղթերը արտացոլում են ամեն ինչ, ինչպես աղբյուրի վճիտջուրը։

Քիչ հետո ձիերը վրանի առաջ էին։ Երրորդ ձիավորը ձիերի գլխին հագցնում էրսանձերը, պնդացնում թամբի կաշվե կապերը։ Եվ երբ պայուսակը կապեց թամբին,մոտեցավ մնաս բարով ասելու օջախի մոտ նստած կնոջը։Կինը տեղից վեր կացավ,  գլխիշորն արագ իջեցրեց ճակատին և մատների ծայրով բռնեց երրորդ ձիավորի մեկնածձեռքը։ Մյուսներն էլ հետևեցին նրա օրինակին։ Այս անգամ կինը ձեռքը կրծքին սեղմեց ևխոնարհեց գլուխը։ Ֆետրե գլխարկով մարդը տղային տվեց արծաթ դրամ ու շոյեց նրամազերը։

Ձիերն իջնում էին Կաքավաբերդի քարափով դեպի Բասուտա ձորը։ Ձիերի սանձիցբռնած՝ իջնում էին երեք հոգի, որոնցից ամեն մեկը մտքերի մեջ հյուսում էր իր նախշը։Ճանապարհի երկու եզրին բուսել էին ալպիական մանուշակներ։ Ֆետրե գլխարկովմարդը կռացավ, պոկեց մեկը և դրեց տետրի այն թերթի արանքը, որի վրա նկարված էրեռոտանին և այն բարակիրան կինը։Ձիերի  սմբակի տակից քարեր էին թռչում, քարերնաղմուկով գլորվում էին ձորը։ Ծով կար նրա մտքում, և այդ ծովը ափ էր շպրտում մերթսև թավիշե գլխարկով մի գլուխ՝ մազերը կարճ կտրած, մերթ երկարազգեստ մի կնոջ՝թիկունքին երկար ծամեր, մերթ քարե քանդակներ, կիսավեր պարիսպներ, նրանց հիմքիմոտ՝ ալպիական ծիրանագույն մանուշակներ…

* * *

Իրիկնացավ։ Նույն ճանապարհով վրանների կողմն էր բարձրանում մի մարդ՝ գոտկումպողպատե փայլուն մանգաղը։ Բեզարած էր մարդը, ամբողջ օրը հնձել էր կարճ ցողունովկորեկ, և մեջքը ցավում էր։ Դրա համար էլ դանդաղ էր բարձրանում, մահակը դեմ տալիսքարին, երբեմն  կանգնում՝ շունչ առնելու։ Երբ կանգ էր առնում, նրա կորացած ծնկներըդողում էին։

Հնձվորը ցերեկվա մարդն էր, որին երրորդ ձիավորը պատմել էր բերդի գանձերի մասին։Իր արտից նա տեսավ   ձիավորներին, և նրան թվաց, թե ձիու թամբին կապածպայուսակներում հենց այն գանձերն են, որ հարյուր տարիներ մնացել են քարի տակ,որի վրա ինքը շարունակ նստել է, երբ բերդի ավերակներում պահում էր այծ ու ոչխար։Այդ մի՞տքն էր նրան զայրացրել, թե՞ հոգնությունը,— մարդը մռայլ էր որպեսիրիկնապահին անտառում որսի դուրս եկող սոված արջը։

Նա հասավ առաջին վրանին, ոտքով զարկեց շանը, որ, պոչըշարժելով, առաջ էր վազել՝տիրոջը դիմավորելու, ապա գոտուց մանգաղը հանեց, շպրտեց մի անկյուն, փայտը դրեցօջախի մոտ և լուռ նստեց խսիրի վրա։

Օջախը մխումէր։ Թեյամանում եռում էր տաք թեյը։ Ծալքատեղում՝ բարձի վրա, երկուկտոր շաքար կար։ Հնձվորը դեռ տրեխները չէր հանել և գուլպաներից թափ չէր տվելկորեկի փնջերը, երբ սուրմաների զնգոցով, երկար զգեստի ծալքերծալքերն իրար քսելով՝ ներս մտավ նրա կինը, կնոջ փեշից կախված տղան՝ կոնսերվի երկու դատարկ տուփձեռքին։

Տղան դեպի հայրը վազեց՝ տուփերը ցույց տալու։ Հայրը հասկացավ, որ ձիավորներընստել են իր խսիրի վրա։ Տղան ցույց տվեց ևարծաթ դրամը, որ տվել էր նրան մի բարիքեռի։

Հայրը ոտքով դեն հրեց որդուն էլ, դատարկ տուփերն էլ։

Գլորվեցին տուփերը, տղան էլ գլորվեց։ Ապա տղան ցատկեց և վազեց տուփերի հետևից։Երկու տուփը ձեռքին՝ նա փաթաթվեց մոր փեշերին և սկսեց լալ։ Հայրը ձայնըմեղմացրեց, տղային կանչեց, խնդրեց նրա արծաթ դրամը։ Տղան, արցունքների միջիցժպտալով, մոտեցավ հորը՝ դրամը բռի մեջ։ Ապա նա պատմեց,  թե հյուրի ծոցում կար միփայլուն իր՝  մեջը սպիտակ թերթեր։ Արծաթ տվող մարդը մոր պատկերը  հանեց թերթիվրա և դրեց ծոցը։

Խանդը կայծակի պես փայլատակեց մռայլ հնձվորի սրտում։ Աչքերը լայնացան, նագունատվեց։ Մայրը նայեց տղային, հրդեհվեց դեմքը, հայրը տեսավ կնոջ դեմքի կարմիրը։Այդ ամենը կատարվեց մի վայրկյանում։ Հաջորդ վայրկյանին մարդը գազազած արջինման ոստյուն արեց, նրա մազոտ ձեռքերը սեղմեցին ծանր մահակը, և մահակն անասելիթափով իջավ կնոջ թիկունքին։

Սուրմաները զրնգացին, ցնցվեցին կնոջ երկար ծամերը։  Եռոտանու վրա դրածթեյամանը թեքվեց։ Մահակի ջարդված ծայրը թռավ ծալքի վրա։ Կինը աղաղակ չհանեց,այլ ցավից գալարվեց։ Նա ձեռքը թիկունքին տարավ, ապա դուրս եկավ՝ վրանի դռանըանձայն հեկեկալու։

Տղան, դատարկ տուփերը ձեռքին, հետևեց նրան և պահվեց մոր փեշի տակ։ Մարդը միքիչ էլ դժգոհեց, ապա կերավ կորեկհացը և, փափախը գլխի տակ, մեկնվեցխսիրիվրա։

Հետո Կաքավաբերդի գլխին լռություն իջավ։ Օջախներում հանգավ կրակը, եղավ խավարգիշեր։ Գազանների ահից շները կուչ եկան վրանների առաջ։ Ոչխարը պառկեց կանաչիվրա։ Խսիրի վրա մեկնվեց և կինը՝  թաղիքի տակ ծածկելով տղային։

Կաքավաբերդի գլխից ամպը խխունջի պես սողաց դեպի վրանները, խոնավությունկաթեց քարերի վրա, մամուռների վրա, և մակաղած ոչխարների բրդի վրա նստեցգիշերային խոնավությունը։ Ցող կաթեց ալպիական մանուշակի ծաղկաթերթերի վրա։

Բուրմունքից արբեցած մի բզեզ քնել էր առէջքների մեջ, և նրան այնպես էր թվում, թեաշխարհը հոտավետ բուրաստան է, ալպիական մանուշակ…